Bệnh quai bị từ lâu đã được xem là “bệnh của trẻ nhỏ”. Thế nhưng, không phải ai cũng biết rằng người lớn cũng có thể mắc quai bị với những triệu chứng nghiêm trọng và nguy cơ biến chứng cao.
Tổng quan về quai bị
Quai bị, một căn bệnh truyền nhiễm phổ biến gây ra bởi virus, không chỉ ảnh hưởng đến trẻ em mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với người lớn. Hiểu rõ về quai bị là điều vô cùng cần thiết để mỗi người có thể chủ động phòng ngừa, nhận biết sớm các triệu chứng và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm.
Quai bị là gì?
Quai bị (có tên khoa học là Mumps) là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus thuộc họ Paramyxovirus gây ra. Virus này tấn công vào các tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến mang tai, khiến vùng má và hàm của người bệnh bị sưng to và đau nhức.
Bệnh có khả năng lây lan nhanh chóng qua đường hô hấp, khi người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc dùng chung đồ vật. Sau khi nhiễm virus, người bệnh có thể không có triệu chứng rõ ràng trong khoảng từ 12 đến 25 ngày, trước khi các biểu hiện lâm sàng xuất hiện. Mặc dù thường được biết đến là bệnh ở trẻ em, nhưng người lớn chưa có miễn dịch cũng có thể mắc phải.
Tại sao cần nhận biết sớm triệu chứng quai bị?
Bệnh quai bị ở người lớn thường nghiêm trọng hơn và có nguy cơ cao gây ra các biến chứng nguy hiểm. Nhận biết sớm các triệu chứng quai bị là yếu tố then chốt để có thể can thiệp kịp thời, hạn chế rủi ro cho sức khỏe. Dưới đây là những lý do cụ thể:
- Giảm nguy cơ biến chứng: Bệnh quai bị ở người lớn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nặng nề, như viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng, viêm màng não. Nếu được phát hiện sớm, người bệnh có thể được điều trị và theo dõi sát sao, giúp giảm đáng kể nguy cơ xảy ra các biến chứng này.
- Hạn chế lây lan: Quai bị lây truyền nhanh qua đường hô hấp. Khi nhận biết triệu chứng sớm, người bệnh có thể chủ động cách ly, tránh tiếp xúc với người xung quanh. Điều này không chỉ bảo vệ người thân, đồng nghiệp mà còn giúp ngăn chặn sự lây lan trong cộng đồng.
- Điều trị hiệu quả hơn: Mặc dù không có thuốc đặc trị, việc điều trị hỗ trợ sớm có thể giúp giảm nhẹ các triệu chứng, làm bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn. Đồng thời, việc nghỉ ngơi và chăm sóc đúng cách từ sớm sẽ giúp cơ thể nhanh chóng phục hồi.
Đặc biệt, nếu bạn đang băn khoăn “người lớn có bị quai bị không?”, việc nắm rõ các dấu hiệu sớm sẽ giúp bạn không lơ là khi cơ thể có những bất thường. Thay vì chủ quan, hãy cảnh giác và thăm khám bác sĩ ngay khi có triệu chứng, đặc biệt là khi có biểu hiện sốt cao, sưng đau tuyến mang tai.
Triệu chứng quai bị điển hình
Mặc dù ở mỗi người có thể biểu hiện khác nhau, nhưng quai bị thường có những dấu hiệu nhận biết đặc trưng. Vậy, những triệu chứng đó là gì và làm thế nào để phân biệt quai bị với các bệnh lý thông thường khác?
Triệu chứng sớm
- Sốt nhẹ, mệt mỏi, đau nhức cơ
- Ăn uống kém, đau đầu
Triệu chứng đặc trưng
- Sưng to tuyến mang tai (một hoặc hai bên)
- Đau khi nhai, nuốt
- Khô miệng, khó nuốt
Các biểu hiện khác có thể gặp
- Đau hàm, sưng hàm
- Buồn nôn, nôn, chán ăn
Cách điều trị và phòng ngừa quai bị hiện nay
Hiện nay, y học đã có những phương pháp hiệu quả để kiểm soát và đẩy lùi căn bệnh này. Vậy, đâu là những cách điều trị và phòng ngừa quai bị đúng chuẩn y khoa?
Cách điều trị quai bị
Hiện tại, y học vẫn chưa có thuốc đặc trị virus quai bị. Do đó, việc điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng và chăm sóc, giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn, đồng thời ngăn ngừa các biến chứng có thể xảy ra. Điều này đặc biệt quan trọng đối với người lớn, vì bệnh quai bị ở lứa tuổi này thường nghiêm trọng hơn.
Các phương pháp điều trị triệu chứng
- Nghỉ ngơi tại chỗ: Người bệnh cần nghỉ ngơi hoàn toàn tại giường trong suốt thời gian sốt và sưng tuyến mang tai. Điều này không chỉ giúp cơ thể hồi phục nhanh hơn mà còn giảm thiểu nguy cơ các biến chứng nguy hiểm như viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng hay viêm màng não.
- Hạ sốt và giảm đau:
- Sử dụng thuốc hạ sốt, giảm đau thông thường như paracetamol theo liều lượng được khuyến cáo của bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý dùng các loại thuốc kháng sinh vì quai bị là bệnh do virus, kháng sinh không có tác dụng.
- Chườm nóng hoặc chườm lạnh tại vùng tuyến mang tai bị sưng cũng có thể giúp giảm cảm giác đau và khó chịu.
- Chế độ ăn uống và vệ sinh:
- Ăn các loại thức ăn mềm, lỏng, dễ nuốt như cháo, súp, để tránh gây kích thích tuyến nước bọt.
- Hạn chế thực phẩm chua, cay, đồ cứng, các chất kích thích như bia, rượu, thuốc lá…
- Uống nhiều nước, có thể bổ sung oresol để bù lại lượng nước bị mất do sốt cao.
- Vệ sinh răng miệng sạch sẽ sau khi ăn.
- Xử lý các biến chứng (nếu có):
- Đối với biến chứng viêm tinh hoàn, người bệnh cần nghỉ ngơi, mặc quần lót nâng tinh hoàn và chườm lạnh để giảm sưng đau.
- Nếu có các triệu chứng nặng như sốt cao liên tục, đau đầu dữ dội, nôn ói… cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời, vì đây có thể là dấu hiệu của biến chứng viêm màng não hoặc viêm tụy cấp.
Những điều cần tránh khi điều trị quai bị
- Không tự ý đắp các loại lá, vôi, hoặc các bài thuốc dân gian chưa được kiểm chứng. Việc này không có tác dụng mà còn có thể gây nhiễm trùng, khiến tình trạng bệnh trở nên tồi tệ hơn.
- Không nên nặn hoặc xoa bóp vùng tuyến mang tai bị sưng, vì có thể gây tổn thương và đau hơn.
- Không nên chủ quan với các triệu chứng, đặc biệt là ở người lớn. Hãy đến khám bác sĩ để được tư vấn và điều trị đúng cách.
Cách phòng ngừa
Phòng bệnh hơn chữa bệnh, đặc biệt là với quai bị ở người lớn. Vì vậy, tiêm vắc-xin là biện pháp an toàn và hiệu quả nhất để chủ động bảo vệ bản thân và cộng đồng.
- Tiêm vắc-xin MMR: Đây là loại vắc-xin tổng hợp giúp phòng ngừa cùng lúc 3 bệnh: sởi, quai bị và rubella. Đối với người lớn chưa từng tiêm phòng hoặc chưa từng mắc quai bị, việc tiêm vắc-xin MMR là rất cần thiết. Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn về lịch tiêm phù hợp, đặc biệt là trước khi lên kế hoạch mang thai.
- Tiêm vắc-xin trong đợt bùng phát dịch: Trong trường hợp có dịch quai bị bùng phát trong khu vực, những người chưa có miễn dịch có thể được chỉ định tiêm phòng để tạo miễn dịch chủ động, giảm nguy cơ lây nhiễm.
Các biện pháp phòng ngừa khác
Ngoài tiêm vắc-xin, bạn cũng có thể áp dụng những biện pháp sau để giảm thiểu rủi ro mắc bệnh:
- Vệ sinh cá nhân:
- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, đặc biệt là sau khi ho, hắt hơi hoặc khi tiếp xúc với các bề mặt công cộng.
- Súc miệng bằng nước muối sinh lý hàng ngày để làm sạch đường hô hấp.
- Hạn chế tiếp xúc:
- Tránh tiếp xúc gần với người đang mắc bệnh quai bị, đặc biệt là trong giai đoạn ủ bệnh và phát bệnh.
- Đeo khẩu trang khi ra ngoài hoặc khi đến những nơi đông người, nơi có nguy cơ lây nhiễm cao.
- Vệ sinh môi trường sống:
- Giữ nhà cửa, nơi làm việc luôn sạch sẽ, thoáng mát.
- Thường xuyên khử khuẩn các bề mặt, vật dụng chung như tay nắm cửa, đồ chơi… để loại bỏ virus.
- Nâng cao sức đề kháng:
- Duy trì chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng.
- Tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc để tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể khỏe mạnh hơn.
Biến chứng có thể xảy ra nếu không điều trị kịp thời
Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, đặc biệt là ở người lớn, quai bị có thể dẫn đến những biến chứng vô cùng nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và khả năng sinh sản.
Viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng
Viêm tinh hoàn và viêm buồng trứng là biến chứng nghiêm trọng của quai bị ở người lớn nếu không điều trị kịp. Nam giới có thể bị sưng đau tinh hoàn, dẫn đến teo tinh hoàn và vô sinh. Nữ giới có thể bị đau bụng dưới, viêm buồng trứng mãn tính, gây dính vòi trứng, giảm khả năng sinh sản.
Viêm màng não, viêm tụy
Viêm màng não do virus quai bị gây ra thường biểu hiện bằng sốt cao, đau đầu dữ dội, cứng cổ, buồn nôn, rối loạn ý thức và co giật. Nếu không được can thiệp sớm, viêm màng não có thể dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn, rối loạn thần kinh, mất thính lực hoặc thậm chí tử vong.
Viêm tụy là biến chứng xảy ra trong những ngày đầu của bệnh, đặc trưng bởi đau bụng dữ dội, sốt cao, buồn nôn và tiêu chảy. Biến chứng này có thể gây rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng, suy tụy và các vấn đề sức khỏe lâu dài.
Nguy hiểm với phụ nữ mang thai
Phụ nữ mang thai khi bị quai bị đặc biệt nguy hiểm, nhất là trong 3 tháng đầu thai kỳ. Lúc này, hệ miễn dịch suy giảm khiến virus dễ tấn công và gây nhiều biến chứng nghiêm trọng cho cả mẹ và thai nhi.
Quai bị có thể làm tăng nguy cơ sảy thai, thai nhi dị dạng, thai chết lưu hoặc sinh non. Các triệu chứng như sốt cao, đau đầu, mệt mỏi kèm theo sưng đau tuyến nước bọt làm cơ thể mẹ yếu đi. Ngoài ra, mẹ bầu còn có thể đối mặt với viêm buồng trứng và nhiễm trùng tuyến vú, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản sau này.
Việc kết hợp tiêm phòng với các biện pháp vệ sinh cá nhân và môi trường sẽ tạo nên một “lá chắn” vững chắc, giúp bạn phòng tránh quai bị và nhiều bệnh truyền nhiễm khác một cách hiệu quả.
