Bài viết được viết bởi BS.Vũ Việt Dũng – Bác sĩ hỗ trợ sinh sản và được tham vấn chuyên môn bởi Bác sĩ CKII. Tăng Đức Cương – Giám đốc chuyên môn Bệnh viện Đông Đô
Chế độ dinh dưỡng và nghỉ ngơi sau khi làm thụ tinh nhân tạo có vai trò quan trọng giúp tăng cơ hội thụ thai. Vậy thụ tinh nhân tạo cần kiêng gì, sinh hoạt như thế nào, dưới đây sẽ là những thông tin bổ ích được chia sẻ bởi các chuyên gia.
Về thực phẩm khi thụ tinh nhân tạo cần kiêng gì?
Chế độ dinh dưỡng có thể ảnh hưởng tới sức khỏe của các cặp vợ chồng trong cả giai đoạn trước, trong và sau khi thực hiện thụ tinh nhân tạo.
Kiêng đồ ngọt, nhiều đường
Một chế độ dinh dưỡng thiếu khoa học, nạp vào quá nhiều các loại đường và chất béo bão hòa rất dễ dẫn đến sự mất cân bằng lượng đường huyết. Điều này tác động tiêu cực đến sức khỏe sinh sản. Cụ thể: [1]
- Đường huyết thấp làm gia tăng các hormone căng thẳng, thay đổi cách thức cơ thể phản ứng với progesterone, ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt của nữ giới.
- Đường huyết cao trong thời gian dài làm các hormone insulin trong cơ thể giải phóng nhiều, thường xuyên hơn. Các thụ thể insulin có trong buồng trứng gây ra tình trạng kháng insulin, là nguyên nhân gây buồng trứng đa nang và giảm chất lượng trứng.
- Ăn nhiều đường cũng gây tăng cân, calo chuyển hóa thành chất béo và gây lão hoá tinh trùng và các nang trứng.
Theo đó, để quá trình làm thụ tinh nhân tạo được thuận lợi hơn, nữ giới cần cắt giảm bớt lượng đường trong chế độ ăn uống. Giải pháp để kìm hãm sự thèm ngọt là sử dụng các loại trái cây tươi như táo, dứa,… để thay thế, vừa giàu vitamin và tốt cho sức khỏe sinh sản.
Kiêng rượu bia, đồ uống có cồn
Rượu, bia… là một trong những loại thức uống cần phải loại bỏ nếu muốn có một sức khỏe sinh sản tốt. Với nam giới, đồ uống có cồn sẽ làm giảm lượng testosterone, các tế bào sinh tinh, tăng tinh trùng bất thường và suy giảm số tinh trùng khỏe mạnh. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, đây cũng là nguyên nhân hàng đầu khiến 54% nam giới gặp tình trạng rối loạn cương dương. [2]
Ở phụ nữ, thường xuyên sử dụng các thức uống này có thể làm tăng nguy cơ rối loạn nội tiết, kinh nguyệt không đều, rụng trứng hoặc mãn kinh sớm. Thói quen sử dụng đồ uống có cồn sẽ làm tuyến yên suy yếu khiến nội mạc tử cung phát triển bất thường, giảm khả năng thụ thai của người mẹ.[2]
Lời khuyên cho cả nam và nữ khi muốn có con là nên loại bỏ rượu bia trước khi làm thụ tinh nhân tạo tối thiểu từ 6 tháng [3]. Xuyên suốt quá trình làm thụ tinh nhân tạo và quá trình mang thai, hai vợ chồng cũng cần tránh những đồ uống này để thành công đón con yêu chào đời.
Kiêng thuốc lá
Cả nam và nữ giới hút thuốc lá đều gặp những vấn đề về hiếm muộn và khó thụ thai hơn những người không hút thuốc lá. [4]
- Với nam giới: Hút thuốc lá có thể gây rối loạn cương dương, tăng các yếu tố dị dạng ở tinh trùng và làm suy giảm về mặt số lượng. Tinh trùng mất khoảng ba tháng để trưởng thành. Vì vậy, các gia đình nên bỏ thuốc lá ít nhất ba tháng trước khi có ý định làm IUI để đảm bảo chất lượng tinh trùng, tăng tỷ lệ thụ thai thành công.
- Ở phụ nữ: Các hóa chất có trong thuốc lá sẽ làm tăng nguy cơ thai ngoài tử cung, sinh non, thường xuyên gặp các vấn đề vô sinh hơn so với nhóm không sử dụng. Nữ giới nên kiêng thuốc lá và hạn chế tiếp xúc với khói thuốc vào các thời điểm như: Trước khi làm IUI từ 3 tháng, xuyên suốt quá trình làm IUI và trong thai kỳ khi làm IUI thành công.
Kiêng các thực phẩm dễ gây sảy thai
Để đảm bảo sức khỏe của bản thân và cả thai nhi, các cặp vợ chồng nên xây dựng chế độ dinh dưỡng an toàn và tránh tiêu thụ những thực phẩm làm tăng nguy cơ sảy thai. Đặc biệt là trong giai đoạn làm IUI cũng như vừa bơm tinh trùng vào buồng tử cung. Có thể kể đến một số loại thực phẩm như đồ sống, thực phẩm nhiễm khuẩn,… [5]
| Nhóm thực phẩm nên kiêng | Chi tiết |
| Thực phẩm sống | Có nguy cơ chứa nhiều vi khuẩn ảnh hưởng sức khoẻ của mẹ và thai nhi. Mẹ bầu nên ăn đồ ăn chín, được chọn lọc kỹ lưỡng |
| Đồ uống không tiệt trùng | Sữa chua, phô mai không nhãn mác, không được tiệt trùng có thể chứa nhiều vi khuẩn, virus có hại cho thai nhi và sức khỏe mẹ bầu. |
| Trái cây, rau quả rửa chưa sạch | Rau củ quả ăn sống cần được vệ sinh, rửa sạch sẽ để tránh các nguy hại từ thuốc trừ sâu, phân bón hoá học hoặc vi khuẩn có trong thực phẩm sống. |
Những lưu ý cần kiêng trong sinh hoạt hàng ngày
Song song với chế độ ăn uống hàng ngày, các gia đình hiếm muộn cũng cần chú trọng xây dựng một chế độ sinh hoạt khoa học. Các cặp vợ chồng cần lưu ý vận động đúng cách, kiêng quan hệ trong một số giai đoạn hay hạn chế tiếp xúc với các tác nhân ảnh hưởng sức khỏe sinh sản.
Kiêng vận động quá sức
Tập thể dục trong thời gian sau khi làm IUI là một lựa chọn tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên, các gia đình cần chú trọng hình thức và tần suất luyện tập.
Theo bác sĩ Tăng Đức Cương – Giám đốc Đông Đô IVF Center, các bài tập cường độ cao như nâng tạ hoặc cardio sẽ gây áp lực quá mức cho cho cơ thể khi chưa hồi phục hoàn toàn sau khi làm thủ thuật. Ngoài ra, phụ nữ mang vác nặng sau bơm tinh trùng vào buồng tử cung dễ gặp tình trạng chuột rút và có thể ảnh hưởng đến niêm mạc tử cung, làm giảm hiệu quả điều trị IUI. Chị em nên bắt đầu bằng các bài tập nhẹ nhàng như yoga, đi bộ trong vòng vài ngày. Điều này sẽ cải thiện lưu thông máu trong cơ thể, hỗ trợ quá trình thụ thai.
Kiêng quan hệ tình dục
Trong quá trình chuẩn bị làm IUI, các cặp vợ chồng sẽ được tư vấn kỹ lưỡng một số lưu ý về sinh hoạt giường chiếu. Thông thường, các bác sĩ khuyến nghị kiêng cử quan hệ từ 2 đến 3 ngày trước bước lấy tinh trùng làm IUI để đảm bảo chất lượng tinh trùng.
Ngoài ra, sau thực hiện thủ thuật bơm tinh trùng, người vợ cần được theo dõi và tránh quan hệ tình dục trong khoảng 2 – 7 ngày. Giải thích về điều này, bác sĩ Tăng Đức Cương cho biết, sau khi làm thủ thuật IUI, cơ thể nữ giới cần thời gian hồi phục, khi này âm đạo có thể đang có các tổn thương nên việc quan hệ có thể gây viêm nhiễm. Ngoài ra, ở giai đoạn này, tinh trùng đang di động mạnh mẽ nhất để tiếp xúc được với trứng và thụ thai. Các tác động mạnh khi quan hệ có thể gây ảnh hưởng đến sự di chuyển của tinh trùng.
Kiêng bơi lội
Bơi lội mang lại rất nhiều lợi ích cho sức khỏe tuy nhiên bộ môn này lại không được khuyến khích cho những chị em vừa thực hiện IUI bởi những lý do sau đây:
- Rủi ro nhiễm khuẩn: Bơi lội trong hồ bơi công cộng hoặc hồ nước có thể tăng nguy cơ nhiễm khuẩn ảnh hưởng đến sự thành công của quá trình IUI và cơ hội mang thai.
- Nguy cơ về môi trường pH: Nước trong hồ bơi có thể có mức pH khác biệt so với cân bằng pH tự nhiên của âm đạo. Việc tiếp xúc với nước hồ bơi có thể thay đổi môi trường pH trong âm đạo, ảnh hưởng đến khả năng sống của tinh trùng và làm giảm cơ hội thụ tinh.
- Nguy cơ về sản phẩm hóa chất: Các hồ bơi thường được sử dụng các hóa chất để duy trì sạch sẽ và khử trùng. Tiếp xúc với các hóa chất như clorin có thể gây kích ứng cho âm đạo và làm giảm khả năng thụ tinh. Các bác sĩ khuyên nữ giới nên kiêng bơi lội ít nhất 48h hoặc đến khi cơ thể hồi phục hoàn toàn sau khi làm IUI.
Kiêng tiếp xúc với hóa chất độc hại
Khi mới thực hiện IUI xong hoặc đang trong thai kỳ, người phụ nữ nên tránh xa các hóa chất độc hại như chất tẩy rửa, mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, hoặc chứa các chất cần hạn chế như BHA, retinol, chì…do một số rủi ro tiềm ẩn tới sức khỏe.
Trong quá trình chuẩn bị cho IUI và trong quá trình mang thai, việc tránh tiếp xúc với các chất độc hại có thể giúp đảm bảo an toàn cho thai nhi và người mẹ, giảm nguy cơ về các vấn đề sức khỏe và tăng cơ hội mang thai thành công. Các hóa chất độc hại trong chất tẩy rửa và mỹ phẩm không rõ nguồn gốc cũng có thể gây ra nguy cơ độc hại cho thai nhi nếu phụ nữ tiếp xúc với chúng trong thời kỳ mang thai. [6]
Hạn chế căng thẳng
Sức khỏe tinh thần, tâm lý là một trong những yếu tố ảnh hưởng tới kết quả làm IUI. Điều quan trọng là cả hai vợ chồng phải duy trì thái độ tích cực trong thời gian trước và sau khi thực hiện thủ thuật. Căng thẳng có thể dẫn đến mất cân bằng nội tiết tố nghiêm trọng, dẫn đến tác động tiêu cực lên cơ thể và giảm khả năng mang thai.
Duy trì tâm trạng thoải mái và ổn định cảm xúc cần sự đồng hành của cả hai vợ chồng. Các cặp đôi có thể bắt đầu bằng cách hẹn hò, trò chuyện, đọc, sách, thiền hay xem những bộ phim giải trí, tâm sự cùng nhau. [7]
Một số lưu ý quan trọng trong quá trình làm thụ tinh nhân tạo
Ngoài một số lưu ý kể trên, độc giả có thể tham khảo thêm một số lưu ý dưới đây để cải thiện hiệu quả làm thụ tinh nhân tạo:
- Sử dụng thuốc theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ, không tự ý dùng các loại thuốc cần kê đơn như giảm đau, kháng sinh.
- Duy trì một chế độ ăn uống đa dạng và đủ chất để cung cấp cơ thể cần các dưỡng chất cần thiết, duy trì sức khỏe tốt nhất cho quá trình điều trị hiếm muộn.
- Tái khám và thử thai sau khoảng 2 tuần từ khi bơm IUI để giúp bác sĩ đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phác đồ nếu cần.
Tìm hiểu và tuân thủ các lưu ý về dinh dưỡng, sinh hoạt là những yếu tố vô cùng quan trọng để tối ưu hóa cơ hội thành công của IUI. Hy vọng thông qua phần giải đáp thắc mắc thụ tinh nhân tạo cần kiêng gì, bài viết đã cung cấp cho độc giả những kiến thức hữu ích về chủ đề này.
