Nghén thai kỳ: Nguyên nhân, triệu chứng và cách giảm nghén an toàn

Nghén thai kỳ là một trong những trải nghiệm phổ biến và nổi bật nhất của hầu hết phụ nữ khi mang thai, đặc biệt trong 3 tháng đầu. Tuy không gây nguy hiểm nghiêm trọng nhưng nghén có thể ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt, tâm trạng và sức khỏe của mẹ. Hiểu rõ bản chất, nguyên nhân cũng như cách xử lý nghén đúng cách sẽ giúp thai phụ vượt qua giai đoạn này nhẹ nhàng, an toàn hơn.

Nghén thai kỳ là gì?

Nghén (hay còn gọi là ốm nghén) là hiện tượng buồn nôn, nôn mửa, mệt mỏi, chán ăn, thường xảy ra trong những tuần đầu của thai kỳ, thường bắt đầu từ tuần thứ 6 và có thể kéo dài đến tuần 14-16. 

Có khoảng 50-80% mẹ bầu gặp phải hiện tượng này với mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nặng. Một số trường hợp đặc biệt bị nghén kéo dài hoặc nặng gây mất nước, giảm cân cần được theo dõi và điều trị y tế.

Nguyên nhân gây nghén thai kỳ

Mặc dù nghén là tình trạng phổ biến nhưng chưa có một nguyên nhân chính xác duy nhất được xác định. 

Theo y học hiện đại, nghén xảy ra chủ yếu do:

• Sự thay đổi hormone: Mức hormone hCG (human chorionic gonadotropin) tăng nhanh trong giai đoạn sớm của thai kỳ được coi là nguyên nhân chính gây ra buồn nôn và nôn. Ngoài ra, estrogen và progesterone cũng đóng vai trò trong việc làm rối loạn hệ tiêu hóa, gây cảm giác khó chịu.
• Hệ thần kinh nhạy cảm: Một số phụ nữ có hệ thần kinh phản ứng mạnh mẽ với các kích thích như mùi vị thực phẩm, mùi thuốc lá, mùi nồng có thể dễ bị nghén.
• Yếu tố di truyền và cá nhân: Lần mang thai đầu, mang thai đôi/trôi, mang thai bé gái, tiền sử nghén nặng… cũng làm tăng khả năng xuất hiện nghén.
• Các yếu tố nguy cơ khác: Mệt mỏi, căng thẳng, thói quen ăn uống không đều, béo phì, hay đi du lịch cũng có thể làm tăng triệu chứng nghén.

Trong một số trường hợp hiếm, nghén nghiêm trọng có thể liên quan đến các bệnh lý khác như rối loạn tuyến giáp, nhiễm trùng đường tiết niệu cần được phân biệt để xử trí đúng.

Triệu chứng nghén thai kỳ

Các biểu hiện nghén phổ biến bao gồm:

• Buồn nôn, nôn mửa, đặc biệt vào buổi sáng hoặc khi ngửi phải mùi đặc biệt.
• Chán ăn, thay đổi khẩu vị, thèm ăn hoặc ghét những món từng yêu thích.
• Mệt mỏi, thiếu năng lượng, cảm giác uể oải kéo dài.
• Một số mẹ bầu có thể tiết nhiều nước bọt hơn bình thường.
• Đôi khi nghén đi kèm với chóng mặt, đau đầu nhẹ.

Nghén mức độ nhẹ thường chỉ vài lần trong ngày, không ảnh hưởng ăn uống nhiều. Nhưng nghén nặng có thể nôn nhiều lần, mất nước, sụt cân cần được theo dõi và xử trí y tế.

Nghén có ảnh hưởng đến mẹ và bé không?

Những thông tin dưới đây giúp bạn hiểu rõ hơn về tác động của nghén thai kỳ đối với sức khỏe của mẹ và sự phát triển của bé trong bụng.

• Với nghén nhẹ và trung bình, hiện tượng này không gây hại cho thai nhi mà ngược lại còn cho thấy thai đang phát triển tốt.
• Các nghiên cứu cũng chỉ ra mẹ nghén có tỷ lệ sẩy thai thấp hơn so với không nghén.
• Tuy nhiên, nếu nghén quá nặng, kéo dài gây mất nước, dinh dưỡng không đảm bảo, mẹ có thể bị suy nhược, ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi và tăng nguy cơ sinh non, nhẹ cân.
• Do đó, khi nghén nặng, mẹ cần được can thiệp sớm để tránh những biến chứng không mong muốn.

Cách giảm nghén thai kỳ an toàn và hiệu quả

Dưới đây là những mẹo và biện pháp giúp mẹ bầu giảm nghén tự nhiên, được khuyến nghị từ các chuyên gia y tế:

• Ăn uống hợp lý:

• • Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì ít bữa lớn để tránh đói kéo dài gây buồn nôn.
  • Ưu tiên thực phẩm khô, dễ tiêu như bánh mì nướng, chuối, gạo trắng.
  • Hạn chế ăn đồ dầu mỡ, cay nóng, nhiều carbohydrate có thể làm tình trạng nặng hơn.
  • Uống đủ ít nhất 2 lít nước mỗi ngày, từng ngụm nhỏ, đều đặn, không uống nước quá nhiều một lần.
• Tránh mùi và thực phẩm kích thích buồn nôn: Như thuốc lá, mùi nấm mốc, hải sản, gia vị mạnh.
• Nghỉ ngơi đầy đủ: Giúp giảm mệt mỏi, tăng sức đề kháng.
• Súc miệng thường xuyên: Giúp giảm nước bọt tiết quá nhiều và bảo vệ răng miệng.
• Sử dụng gừng: Gừng là phương pháp dân gian và khoa học chứng minh có khả năng giảm buồn nôn, có thể dùng gừng tươi, trà gừng hoặc viên gừng.
• Giữ môi trường thoáng mát: Giúp thở dễ dàng, tránh ngột ngạt.
• Kê bánh quy hoặc đồ ăn nhẹ ngoài giường: Ăn ngay khi vừa thức dậy để giảm buồn nôn buổi sáng.
• Theo dõi và ghi lại tình trạng nghén: Giúp phát hiện dấu hiệu nặng để kịp thời xử lý.

Trong trường hợp nghén nặng, bác sĩ có thể kê thuốc chống nôn an toàn được nghiên cứu kỹ về liều dùng và tác dụng phụ.

Mẹo dân gian giảm nghén thai kỳ

Nhiều mẹ bầu áp dụng các phương pháp dân gian an toàn, hiệu quả để giảm nghén như:

• Uống nước gừng: Gừng tươi thái lát hoặc pha trà gừng giúp giảm buồn nôn hiệu quả.
• Ngậm chanh hoặc quất: Vị chua giúp kích thích tiêu hóa và giảm cảm giác buồn nôn.
• Ăn bánh quy giòn hoặc bánh mì nướng: Giúp hút bớt axit trong dạ dày, giảm cơn nghén buổi sáng.
• Sử dụng tinh dầu bạc hà: Hương bạc hà có tác dụng làm dịu cảm giác buồn nôn, mẹ bầu có thể hít tinh dầu hoặc xoa nhẹ.
• Ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng: Tinh thần thoải mái cũng hỗ trợ làm giảm nghén.
• Chia nhỏ bữa ăn: Giúp dạ dày không quá đói hoặc quá no, tránh trào ngược gây nôn mửa.

Thực đơn cho bà bầu nghén

Một chế độ ăn hợp lý sẽ giúp bà bầu giảm nghén và cung cấp đủ dinh dưỡng cho thai kỳ:

• Bữa sáng nhẹ nhàng: Bánh mì nướng, chuối chín hoặc ngũ cốc ít đường.
• Bữa phụ: Trái cây tươi như táo, lê, hoặc nước cam tươi.
• Bữa chính: Cơm trắng, canh rau củ (mướp, bí đao), thịt gà luộc hoặc cá hấp dễ tiêu.
• Tránh món dầu mỡ, quá cay hoặc quá ngọt.
• Uống nước chia nhỏ trong ngày: Nước lọc, nước ép trái cây pha loãng, trà thảo dược.
• Ăn sáng ngay khi vừa thức dậy: Để tránh nghén buổi sáng kéo dài.
• Hạn chế thức ăn có mùi nồng và muối quá mặn, tăng cường thực phẩm giàu vitamin B6 có thể giúp giảm buồn nôn.

Bảng theo dõi triệu chứng nghén

Mẹ bầu có thể tự theo dõi triệu chứng nghén hàng ngày để nhận biết mức độ và kịp thời điều chỉnh hoặc đi khám:

Khi nào cần khám bác sĩ?

Mẹ bầu nên đi khám ngay khi xuất hiện các dấu hiệu sau:

• Nôn mửa liên tục, mất nước, không giữ được thức ăn và nước uống.
• Sụt cân nhanh trong thai kỳ.
• Có biểu hiện yếu, mệt mỏi nhiều, hoa mắt, chóng mặt.
• Có các triệu chứng bất thường khác như ra máu, đau bụng dữ dội.

Khám và theo dõi chuyên khoa giúp ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm, bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé.

Kết luận

Nghén thai kỳ là hiện tượng phổ biến nhưng không nên xem thường. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và áp dụng các biện pháp giảm nghén an toàn sẽ giúp mẹ bầu vượt qua giai đoạn đầu thai kỳ nhẹ nhàng, giảm stress và tăng cường sức khỏe. Đặc biệt, luôn lắng nghe cơ thể, phối hợp với bác sĩ để có sự chăm sóc phù hợp và kịp thời nhất cho cả mẹ và con.

Nếu bạn đang trải qua những ngày tháng nghén, hãy kiên nhẫn và chăm sóc bản thân đúng cách, vì một thai kỳ khỏe mạnh đang chờ đón bạn phía trước!